سفارش تبلیغ
صبا ویژن
هر کس نیکو بپرسد، بداند . [امام علی علیه السلام]
 
پنج شنبه 92 فروردین 22 , ساعت 4:20 عصر

وظایف واختیارات رهبر
وظایف واختیارات رهبر
با توجّه به این که رهبری مسؤولیّتی الهی است وبه فقیه واجد شرایط واگذار شده است، دارای تمام مسؤولیّت های کشوری وانقلابی است وهدایت جامعه به سوی کمال وسعادت، هم چنین حفظ امنیّت واستقلال کشوراسلامی را برعهده دارد. رهبر برای انجام چنین وظایف خطیری،نیازمند ابزارهای اجرایی است. به همین دلیل، قانونگذار درزمان تدوین قانون اساسی، دراصول مختلف آن به وظایف واختیارات رهبری اشاره کرده است. دراصل 57 قانون اساسی آمده است:
قوای حاکم درجمهوری اسلامی ایران عبارت اند ازقوّه مقنّنه، قوّه ی مجریه وقوّه ی قضاییّه که زیر نظر ولایت مطلقه ی أمر و امامت امّت برطبق اصول آینده ی این قانون اعمال می گردند. این قوا مستقلّ از یکدیگرند.
دراصل یاد شده، قوای سه گانه واستقلال آنها ازیکدیگر ، مانند بیشتر کشورهای دنیا، به رسمیّت شناخته شده است، دیگر آن که رهبری، فوق قوای سه گانه است و برآنها اشراف ونظارت دارد. برخی سازمان ها ونهادها به گونه ای هستند که اگر ریاست آنها به یکی ازقوا واگذار گردد،کفّه ی قدرت به سود آن قوّه سنگین خواهد شد. در نظام جمهوری اسلامی ایران برای پیشگیری ازچنین نقیصه ای، نصب وعزل بالاترین مسؤول چنین نهادها وسازمان هایی – مانند نیروهای مسلّح وصدا وسیما- برعهده ی ولی فقیه نهاده شده است. این مزیّتی است که دردیگر نظام های حکومتی جهان به چشم نمی خورد.
اصل 110 قانون اساسی ، وظایف و اختیارات رهبر را به گونه ای دقیق مشخّص کرده است. براساس این اصل، وظایف واختیارات رهبر را به طور کلی می توان به چند دسته تقسیم کرد که درادامه بحث بدان اشاره خواهد شد.

وظایف و اختیارات رهبر نسبت به کلّ نظام


اصل 110 قانون اساسی ،چهار وظیفه ی مهمّ دررابطه با کلّ نظام جمهوری اسلامی ایران را برعهده رهبر گذاشته است:
1- تعیین سیاست های کلّی نظام جمهوری اسلامی ایران پس ازمشورت با مجمع تشخیص مصلحت نظام؛
2- نظارت برحُسن اجرای سیاست های کلّی نظام؛
3- حلّ اختلاف وتنظیم روابط قوای سه گانه؛
4- حلّ معضلات نظام که ازطریق عادی قابل حلّ نیست، ازطریق مجمع تشخیص مصلحت نظام؛

وظایف واختیارات رهبر نسبت به قوای سه گانه

1- قوّه ی مجریه


قوای نظامی وانتظامی دربیشتر کشورهای دنیا بخشی ازقوّه مجریه اند وطبق اصل 113 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز پس ازمقام رهبری، رییس جمهور بالاترین مقام رسمی کشور است وریاست قوّه مجریه نیز به عهده ی اوست. امّا درهمین اصل یاد آوری شده است که رییس جمهور دربخشی ازقوّه مجریه ، که رهبری آن را به طور مستقیم اداره و هدایت می کند، وظیفه واختیاری ندارد. از جمله این موارد نیروهای نظامی وانتظامی است. پس براساس اصل 110 ، 130، 131 قانون اساسی ، اختیارات رهبری درقوّه ی مجریه عبارت اند از:
1- فرماندهی کلّ نیروهای مسلّح؛
2- اعلان جنگ وصلح وبسیج نیروها؛
3- نصب وعزل وقبول استعفای فرمانده ی کلّ ورییس ستاد مشترک ارتش؛
4- نصب وعزل وقبول استعفای فرمانده ی کلّ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛
5- نصب وعزل وقبول استعفای فرماندهان عالی نیروهای نظامی وانتظامی؛
6- امضای حکم ریاست جمهوری پس ازانتخاب ازطریق رأی مردم؛
7- عزل رییس جمهور پس ازرأی عدم کفایت مجلس شورای اسلامی ویا احراز تخلّف ریاست جمهوری از وظایف قانونی خود براساس نظر دیوان عالی کشور؛
8- تأیید مصوّبات شورای عالی امنیّت ملی؛
9- قبول استعفای رییس جمهور؛
10- محول کردن مسؤولیت های رییس جمهور به معاون اوّل رییس جمهوری در شرایط خاصّ؛ مانند فوت، استعفا، بیماری طولانی رییس جمهور ومانند آن.

2. قوّه مقنّنه


اختیارات و وظایف رهبری درقوّه مقنّنه به قرار زیر است:
1- فرمان اجرای همه پرسی: طبق اصل 59 قانون اساسی، درمسایل بسیار مهمّ اقتصادی، سیاسی، اجتماعی وفرهنگی ممکن است اعمال قوّه مقنّنه از راه همه پرسی و مراجعه ی مستقیم به آرای مردم صورت گیرد و درخواست مراجعه به آرای عمومی هم باید به تصویب دو سوّم مجموع نمایندگان مجلس برسد. هم چنین طبق بند سوّم اصل 110 قانون اساسی، فرمان همه پرسی جزو وظایف و اختیارات رهبر است. از این دو اصل چنین استنباط می شود که پس از تصویب دو سوّم نمایندگان، همه پرسی درصورتی اجرا می شود، که فرمان اجرای آن را رهبری صادر کند.
2- نصب ، عزل وقبول استعفای فقهای شورای نگهبان: طبق اصول91 و92 قانون اساسی، انتخاب ، عزل وقبول استعفای فقها با مقام رهبری است.

3. قوّه قضاییّه


وظایف واختیارات رهبر درقوّه قضاییّه:
1- نصب، عزل وقبول استعفای عالی ترین مقام قوّه قضاییّه: براساس قسمت ب ازبند شش اصل 110 قانون اساسی این امر برعهده ی رهبری است. اصل 157 قانون اساسی نیز به آن تصریح کرده است.
2- عفو یا تخفیف مجازات محکومین در حدود موازین اسلامی پس از پیش نهاد رییس قوّه ی قضاییّه.1

وظایف و اختیارات رهبر دردیگر سازمان ها و نهادها


افزون براختیارات و وظایف رهبر درسیاست های کلی نظام وقوای سه گانه، برخی سازمان ها و نهادهای جمهوری اسلامی ایران با دستور رهبر تشکیل می شوند یا رییس آنها با فرمان او منصوب می گردند؛ مانند آن چه درزیر می آید:

1- صدا وسیما


براساس اصول 175 وقسمت ج بند شش اصل 110 قانون اساسی، عزل ونصب رییس سازمان صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران بامقام رهبری است. البته شورایی مرکب ازنمایندگان رییس جمهور، قوّه ی قضاییّه و مجلس شورای اسلامی(هرکدام دو نفر) ، بر این سازمان نظارت خواهند داشت.

2- مجمع تشخیص مصلحت نظام


مجمع تشخیص مصلحت نظام از ابتدا درقانون اساسی پیش بینی نشده بود، امّا بعدها به علت بروز اختلافاتی بین مجلس شورای اسلامی و شورای نگهبان امام خمینی (رحمت الله علیه) دستور تشکیل چنین نهادی را صادر کردند. دربازنگری قانون اساسی درسال 1368 هـ . ش. مجمع ، وارد قانون اساسی شد. براساس اصل 112 قانون اساسی، تعیین اعضای ثابت و متغیّر این مجمع با مقام رهبری است. هم چنین ، مقرّرات مربوط به مجمع توسط خود اعضا تهیه شده و به تصویب وتأیید مقام رهبری می رسد.

3- شورای بازنگری قانون اساسی


یکی از امتیازات هرقانون اساسی این است که نحوه بازنگری درآن مشخّص شده باشد تا هرزمان که نیازبه اصلاح و بازنگری داشت، به ترتیب قانون عمل شود. درقانون اساسی جمهوری ایران که درسال 1358 هـ .ش. تصویب و به تأیید مردم رسیده بود، این موضوع پیش بینی نشده بود. دربازنگری قانون اساسی در سال 1368 هـ . ش. ترتیب بازنگری قانون اساسی دراصل 177 ، مشخّص شد. براساس این اصل، دستور بازنگری وهم چنین موارد اصلاح و تتمیم قانون اساسی برعهده ی مقام رهبری است. علاوه برآن،مصوّبات شورای بازنگری باید به امضای مقام رهبری رسیده و سپس به آرای عمومی گذاشته شود.
افزون براین ها، براساس اصل57 (اصل ولایت مطلقه ی فقیه) بسیاری ازنهادها و سازمان های جمهوری اسلامی که نام شان درقانون نیامده، زیر نظر رهبری اداره می شوند ویا این که رهبری ازطریق نمایندگان خویش برآنها نظارت می کند؛ مانند بنیاد مستضعفان و جانبازان، کمیته ی امداد امام خمینی(رحمت الله علیه) بنیاد شهید، نهضت سواد آموزی، دادگاه ویژه روحانیّت ، ائمّه ی جمعه، سازمان حجّ وزیارت، سازمان اوقاف و امورخیریّه، هیأت های واگذاری زمین و ... .

پی نوشت:

1- قانون اساسی، اصل 110،بند 11.

آشنایی بانظام جمهوری اسلامی ایران: مهدی نظرپور، پژوهشکده تحقیقات اسلامی قم،چاپ سوم، 1384،صص 25 تا 29

http://noorportal.net/951/1746/6342/6344.aspx



لیست کل یادداشت های این وبلاگ